Ο ρόλος της Πελοποννήσου στην έκρηξη και την επικράτηση του 1821

O αντιπερισπασμός του Αλεξάνδρου Υψηλάντη στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες (Φεβρουάριος 1821), αν και τελικά δεν προχώρησε στα σχέδια που είχαν καθορίσει ο ίδιος και η Φιλική Εταιρεία, αλλά και η απουσία σημαντικών οθωμανικών στρατευμάτων από την Πελοπόννησο στην Ήπειρο(για να χτυπήσουν τον αποστάτη του Σουλτάνου Αλή πασά των Ιωαννίνων) επέτρεψαν στις Ελληνικές δυνάμεις της Πελοποννήσου να ξεκινήσουν στο δεύτερο μισό του Μαρτίου του 1821 την Επανάσταση στα εδάφη του Μοριά.
Στην Πελοπόννησο το κλίμα για την προετοιμασία της Επαναστάσεως είχε καλλιεργηθεί προχωρήσει από τις προσπάθειες της Φιλικής Εταιρείας, αλλά η άφιξη του Παπαφλέσσα ως εκπροσώπου του Υψηλάντη επιτάχυνε τις διαδικασίες. Αυτό φάνηκε στην σύσκεψη της Βοστίτσας(Αιγίου), στα τέλη Ιανουαρίου 1821, οπότε Ιεράρχες, Πρόκριτοι και Φιλικοί συναντήθηκαν για να καθορίσουν την έναρξη. Παρότι οι πολλές υποσχέσεις του Αρχιμανδρίτη Παπαφλέσσα φάνηκαν αβάσιμες και επικίνδυνες από τους παρόντες(πολλοί από τους οποίους δεν είχαν ξεχάσει την συμφορά της Αλβανοκρατίας μετά τα Ορλωφικά του 1770), οι εξελίξεις προχώρησαν. Από τις αρχές του 1821 είχε φτάσει στην Μάνη από την Ζάκυνθο ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, για να προσθέσει στον Αγώνα την μεγάλη στρατιωτική του πείρα.
Οι Τούρκοι κάτι υποψιάστηκαν και ζήτησαν να φτάσουν στην Τριπολιτσά (ουσιαστικά ως όμηροι) Ιεράρχες και Πρόκριτοι από όλην την Πελοπόννησο. Στην πρόσκληση ανταποκρίθηκαν οι περισσότεροι. Μερικοί μάλιστα ήξεραν ότι ετοιμαζόταν η Επανάσταση και προτίμησαν να ρισκάρουν την ζωή τους για χάρη του Γένους, όπως ο Επίσκοπος Χριστιανουπόλεως Γερμανός(της σημερινής Τριφυλίας και Ολυμπίας) που και στην Βοστίτσα πήγε και χρήματα έδωσε για τον Αγώνα μέσω του Πρωτοσύγκελου του Αμβροσίου Φραντζή και στην Τριπολιτσά πήγε. Ήξερε ότι πήγαινε “στο στόμα του λύκου”, αλλά δεν δίστασε.
Οι κύριες επαναστατικές εστίες
Παρότι αν ερωτήσεις πολλούς για το «πού ξεκίνησε η Επανάσταση του 1821», οι πιο συχνές απαντήσεις θα αφορούν την περιοχή της Αγίας Λαύρας στα Καλάβρυτα, η πραγματικότητα είναι πιο σύνθετη. Σε όλην την Πελοπόννησο, σε πόλεις και χωριά, οι αντιπρόσωποι-μέλη της Φιλικής Εταιρείας κήρυτταν την Επανάσταση. Στις 17 Μαρτίου οι Μανιάτες με επικεφαλής τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη κηρύσσουν την Επανάσταση στην Αρεόπολη την τότε Τζίμοβα), ενώ την ίδια ημέρα οι ιερείς των Καλαβρύτων υπό τον Μητροπολίτη Παλαιών Πατρών Γερμανό ευλογούν τους αγωνιστές στην Μονή Αγίας Λαύρας.
Την επομένη γίνεται το πρώτο ένοπλο χτύπημα εναντίον τουρκικού αποσπάσματος στην περιοχή της Χελωνοσπηλιάς (κοντά στην σημερινή Κλειτορία) από τους Χονδρογιαννναίους. Τα επεισόδια πυκνώνουν και τρομοκρατούν τους Τούρκους, που κλείνονται στα οχυρά τους. Στο τρίτο δεκαήμερο του Μαρτίου με κέντρο την εορτή του Ευαγγελισμού ξεσπούν παντού επαναστατικές εστίες. Στην Ηλεία την Επανάσταση κηρύσσουν σε Πύργο και Γαστούνη οι Φιλικοί Βιλαέτης και Σισίνης αντίστοιχα, ενώ στα Λαγκάδια ο πρώτος Πρόκριτος του Μοριά Κανέλλος Δεληγιάννης(που είχε τότε τρείς αδελφούς στα χέρια των Τούρκων)πιάνει και σφάζει τους Τούρκους των Λαγκαδίων τονίζοντας έτσι την αποφασιστικότητα της συμμετοχής του στον Αγώνα, τον δρόμο χωρίς επιστροφή. Λίγο μετά αναθέτει την αρχηγία των Δυνάμεων της Γορτυνίας (Καρύταινας) στον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη. Ο τελευταίος μαζί με τον Πετρόμπεη και τον Παπαφλέσσα εισέρχονται ελευθερωτές στην Καλαμάτα στις 23 Μαρτίου, ενώ ταυτόχρονα ο Λόντος απελευθερώνει το Αίγιο. Στην Λακωνία κυριαρχούν οι οικογένειες Κρεββατά και Γιατράκου, ενώ στην Κυνουρία ο Αναγνώστης Κονδάκης.
Η επικράτηση των Ελλήνων σε σειρά μαχών, με αποκορύφωμα τις μάχες σε Βαλτέτσι(13 Μαΐου) και Λάλα(13 Ιουνίου), βοήθησε την πολιορκία των Τούρκων στην Τριπολιτσά, όπου οι Έλληνες επικρατούν στα τέλη Σεπτεμβρίου και έτσι απελευθερώνεται το κέντρο του Μοριά. Φαίνεται πλέον να επικρατεί η Ελευθερία για τους επί τόσους αιώνες ραγιάδες του Σουλτάνου. Η Πάτρα, παρότι εκεί κηρύχτηκε η Επανάσταση στις 25 Μαρτίου, δεν έπεσε στα χέρια των Επαναστατών λόγω περίεργων λαθών των αρχηγών των Ελλήνων μέχρι το 1828!
Η αλλοίωση της επανάστασης από τους εμφυλίους πολέμους και ο ξένος παράγων
Μετά από τον κίνδυνο του 1822 με την αποτυχημένη επίθεση του Δράμαλη(που τον Ιούλιο του 1822 στην περιοχή της Νεμέας-Άγιος Σώστης, Δερβενάκια- υπέστη τέλεια καταστροφή)φαίνεται ότι οι Έλληνες έχουν απόλυτη κυριαρχία στο μεγαλύτερο μέρος του Μοριά. Έχει ήδη γεννηθεί το θέμα εξουσίας των ελεύθερων πια Ελλήνων. Οι παλαιοί αρχηγοί των Ελλήνων(οι Πρόκριτοι-Κοτσαμπάσηδες) συγκρούονται με τους νέους αρχηγούς που ανεδείχθησαν από τον Αγώνα: τους Οπλαρχηγούς, τους Φιλικούς και τους Φαναριώτες.
Σε αυτά θα προστεθούν οι προσωπικές φιλοδοξίες και ο ρόλος των Μεγάλων Δυνάμεων που βρίσκουν πρόθυμους οπαδούς ανάμεσα στους Έλληνες, με αποκορύφωμα των παροχή των Αγγλικών δανείων, για να δημιουργηθεί ένα εκρηκτικό και διχαστικό σκηνικό: αποτέλεσμα αυτού είναι οι δύο Εμφύλιοι μετά το 1823, που τελικά οδήγησαν σε κίνδυνο την Επανάσταση. Οι Μοραΐτες το 1824 ηττώνται από τους Υδραίους και τους Ρουμελιώτες(που διαχειρίζονται όσες αγγλικές Λίρες ως «δάνειο» φτάνουν τελικά στην Ελλάδα από το Λονδίνο) και φυλακίζουν στην Ύδρα τους ηγέτες της Πελοποννήσου με επικεφαλής τον Κολοκοτρώνη.

Ο Ιμπραήμ και ο μέγιστος κίνδυνος για την επανάσταση
Οι Τούρκοι αντιδρούν στην Επανάσταση στην Πελοπόννησο στέλνοντας τον πασά της Αιγύπτου Ιμπραήμ για να την καταπνίξει. Αποβιβάζεται ανενόχλητος στην Μεθώνη τον Φεβρουάριο του 1825 και νικά τους Έλληνες καταλαμβάνοντας με μάχες φρούρια και περιοχές που ως τότε ήλεγχαν οι Επαναστάτες: Νεόκαστρο Πύλου, Σφακτηρία, Παλαιόκαστρο. Νικά σε μάχες όπως στο Κρεμμύδι και το Μανιάκι(όπου πέφτει ηρωικά ο Παπαφλέσσας)και φτάνει στην Τριπολιτσά. Οι πανικόβλητοι ηγέτες της τότε Κυβερνήσεως(Κουντουριώτης, Μαυροκορδάτος, Κωλέττης κ.ά.) αναγκάζονται μπροστά στον πανικό από την επέλαση του Ιμπραήμ να απελευθερώσουν τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη και τους άλλους Μοραΐτες ηγέτες, για να σώσουν ό,τι μπορούν.
Μία νίκη στους Μύλους Λέρνης υπό τον Δημήτριο Υψηλάντη δίνει ελπίδες στους Έλληνες, αλλά οι ήττες οδηγούν σε απόγνωση. Όλα θα αλλάξουν τον Οκτώβριο του 1827 με την πολεμική επέμβαση των Τριών Μεγάλων (Αγγλίας, Γαλλίας και Ρωσίας)στο λιμάνι της Πύλου, με την περίφημη Ναυμαχία του Ναυαρίνου και την καταστροφή του Στόλου των Τούρκων και των Αιγυπτίων.
Η απελευθέρωση: η δικαίωση ενός Αγώνα
Η απελευθέρωση της Πελοποννήσου και η παρουσία της στο μικρό νέο ελληνικό Κράτος κατοχυρώνεται από τις σκληρές διπλωματικές προσπάθειες του Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια που φτάνει τον Ιανουάριο του 1828 και εγκαθίσταται στο Ναύπλιο. Το 1830 η Ελλάς αναγνωρίζεται ως Ανεξάρτητο Κράτος και η Πελοπόννησος όλη ελευθερώνεται με την παρέμβαση και του γαλλικού εκστρατευτικού σώματος υπό τον Μαιζόν. Σε αυτήν ανήκουν η Ρούμελη, ο Μοριάς και οι Κυκλάδες.

Γεώργιος Κουρκούτας
δημοσιέυθηκε στο περιοδικό “το Αντίδοτο” που κυκλοφορεί
μαζί με την εφημερίδα “Ελεύθερος Κόσμος”